Karl Lagerlfeld skomentował kiedyś swoją kolekcję inspirowaną modą indyjską twierdząc, że Indie to jedyny kraj, gdzie nawet ubodzy ludzie wyglądają szykownie. I to prawda. Kobiety, bez względu na status czy przynależność do kasty noszą bajecznie kolorowe stroje. Mężczyźni zaś preferują klasykę – garniturowe spodnie w kant i koszula to standardowy strój męski, nawet na obszarach wiejskich.

Saree w wersji wieczorowej.

Podczas gdy moda zachodnia wkrada się na ulice Nowego Dehli, w mniejszych miastach i wioskach tradycje w ubiorze są wiernie zachowane od stuleci. Stroje noszone przy pracach domowych są nie mniej szykowne niż te zakładane na specjalne okazje. Nie mogłam wyjść z podziwu, gdy tylko opuściłam teren lotniska w Dehli. Moja szyja obracała się o 180 stopni za każdym razem, gdy mijaliśmy pięknie ubrane kobiety idące poboczem. Cekiny i kamyczki haftowanych saree mieniły się w słońcu, a kolory migały w oknie auta jak w kalejdoskopie.

Strój kobiecy

Dorosłe kobiety z reguły noszą saree. Ubiór ten składa się z trzech elementów: halki (petitcoat), bluzy (choli), oraz saree. Saree to pas materiału o kształcie prostokąta, długi na ok. 5-6 m. Dół saree wzmocniony jest ozdobną taśmą, która sprawia, że ubiór ładnie formuje się wokół sylwetki. Drugi koniec saree zwany jest pallu – jest to ozdobna część stroju, którą po złożeniu dla wygody przerzuca się przez ramię na plecy; natomiast w czasie przyjęć i uroczystości pallu rozwija się i prezentuje na całej długości ręki. Zamężne kobiety używają pallu aby osłonić głowę przed wzrokiem mężczyzn z rodziny męża. Starsze kobiety zakrywają głowy z przyzwyczajenia, nawet pod nieobecność teścia i szwagrów. Kiedy próbuję zakryć moją krótką fryzurę pod pallu kobiety żywo protestują tłumacząc, że to wbrew tradycji.

Saree jest strojem niedrogim, gdyż jego uszycie nie wymaga wiele czasu i umiejętności krawieckich – wystarczy jedynie proste obszycie chroniące materiał przed strzępieniem, ewentualnie dodanie taśm ozdobnych i aplikacji. Jednak wiązanie saree jest sztuką, początkowo trudną do opanowania nawet hinduskim dziewczętom. Kobiety pomagają sobie agrafkami i zgrabnie mocują te elementy ubrania, które mogą się zsunąć. Najpierw zakłada się halkę, którą dopasowuje się w talii za pomocą tasiemek. W halkę wpycha się górną krawędź saree i kilkukrotnie oplata dookoła. Charakterystyczne fałdy uzyskuje się przez harmonijkowe złożenia.

Saree zakładane na codzień są wygodne i przewiewne. Staruszki noszą cienkie, bawełniane, o stonowanych barwach. Młodsze kobiety ubierają się bardziej kolorowo, a ich półprzezroczyste stroje wykonane są z tkanin półsyntetycznych. Saree noszone na specjalne okazje szyje się z jedwabiu, albo ozdabia cekinami i koralikami.

Przymiarka weselnego saree i pierwsza ekscytacja tym egzotycznym strojem. Druga kobieta od lewej nosi salwahr kameez.

Moje saree noszone na ślubie było tak ciężkie, iż obawiałam się, że misterne udrapowanie rozpadnie się przy każdym następnym ruchu. Na szczęście potężne agrafki sprytnie ukryte między fałdami stroju dobrze się sprawdziły. Mocno ściśnięta halka niemiłosiernie wbijała się w skórę, a ozdobiony cekinami materiał wkasany za halkę drażnił skórę. Bo prawda jest taka, że osobom nieprzyzwyczajonym nosić saree wcale nie jest łatwo. Warto dodać, że strój ten wymaga od kobiety pewnej gracji. Aby figura dobrze prezentowała się w saree, kobieta musi przyjąć wyprostowaną postawę. Niektóre kobiety bez skrępowania odsłaniają brzuch i kawałki pleców. Kobiety pracujące w urzędach czy hotelach noszą saree w ten sposób, że cały tułów jest starannie zakryty – jedyne odsłonięte części ciała to dekolt, ręce od łokci i stopy.

Hinduskie saree na varmala
Ubiór panny młodej jest w kolorze czerwonym - ten kolor symbolizuje czystość.

Młode dziewczęta oraz dziewczynki noszą salwahr kameez albo churidar kameez. Salwahr składa się z szerokich, luźnych spodni (salwahr – szarawary) z bufiastymi nogawkami i sięgającej połowy ud tuniki, zaś churidar stanowią wąskie spodnie typu legginsy noszone razem z długą, rozszerzaną, często plisowaną tuniką/sukienką. Na ramionach nosi się dupattę – rodzaj chusty, którą także można przykryć głowę.

Hinduski ubiór
Mała Shrea nosi churidar kameez - to ubiór na specjalną okazję - ślub wuja. Na co dzień biega w spodniach jeansowych i t-shirtach. Bardzo małe dziewczynki strzyże się na krótko, ciężko odróżnić je od chłopców.

W chłodniejsze dni można okryć się wełnianym szalem, który nasuwa się na głowę. Szale zdobione są haftami a ich ojczyzną jest Kaszmir. Popularne są także swetry z błyszczących włóczek, które nosi się również do saree.

Strój męski

Mężczyźni zaadoptowali modę zachodnią w większym stopniu niż kobiety. Jest to jednak moda dość archaiczna. Codzienny strój mężczyzny składa się ze spodni prasowanych w kant, paska, koszuli i marynarek. Dzieci, młodzież i przedstawiciele młodego pokolenia noszą jeansy i bluzy z dzianiny. W obszarach mniej zurbanizowanych strój mężczyzn staje się bardziej tradycyjny. Proste koszule (kurta pajama) szerokie spodnie dhoti, czasami zastępowane kawałkiem tkaniny owiniętej wokół bioder. Bardziej oficjalnym ubiorem jest sherwani – starannie skrojony i uszyty, dopasowany do sylwetki rodzaj płaszcza sięgającego poniżej kolan. Sherwani jest strojem bardzo eleganckim i dostojnym, noszą go mężczyźni którzy chcą zaprezentować przywiązanie do tradycji, np. podczas zaślubin lub imprez okolicznościowych.

Biżuteria

Jeżeli w naszej kulturze nadużywanie biżuterii jako dodatku do stroju codziennego kojarzy się z kiczem, o tyle w Indiach jest to wyznacznik statusu społecznego. Nawet ubogie kobiety ozdabiają kostki ciężkimi srebrnymi bransoletami. Złoto jest najpopularniejszym kruszcem do wyrobu biżuterii. Kolczyki, pierścionki, czy naszyjniki są misternie wykonane z drobnych elementów przypominających blaszki. Ciężko mi zrozumieć, jak można krzątać się po domu obwieszona taką wyrazistą biżuterią. Kobiety wałkują ciasto a na ich palcach błyszczą  ogromne pierścienie, a nadgarstki pobrzękują banglami – bransoletami z tworzywa, niekiedy ozdabianymi złotem lub jego imitacją. To właśnie ilość biżuterii wyznacza status społeczny kobiety, a nie strój.

Normą  jest noszenie kolczyka w nosie. Pewna dziewczyna przyjechawszy do Europy zdziwiona spytała, czy tu noszenie tego typu ozdoby jest zabronione. Nawet małe dziewczynki noszą  drobne kolczyki w kształcie kwiatu. Panowie z kolei ograniczają się do masywnych sygnetów, które są pierścieniami zaręczynowymi. Jak pisałam wcześniej – podczas ceremonii zaślubin młodzi wymieniają się girlandami, a zamiast obrączek noszą na palcach pierścionki, które wręczają sobie podczas zaręczyn. Niespotykanym w Europie elementem biżuterii damskiej jest tikka – ozdoba mocowana po środku głowy, opadająca na czoło. Tikka jest popularnym dodatkiem stroju ślubnego, natomiast nie spotkałam się aby ktoś nosił tę ozdobę na co dzień.

Trzeba jeszcze pamiętać, że Indie to kraj wielu kultur, bardzo zróżnicowany etnicznie, stąd też stroje mieszkańców Indii są wielorakie. Sposobów noszenia saree jest tyle, ile regionów w tym ogromnym kraju. Spotkasz tu muzułmańskie kobiety odziane od stóp do głów w ciemne, bezkształtne tuniki i towarzyszących im mężczyzn przykrywających głowę taqiyah. Są też Sikhowie w ogromnych turbanach, o dodających powagi mężów brodach. Są też mieszkańcy wielkich metropolii, którzy kosztem tradycji kopiują styl kultury zachodu, czyniąc te miejsca coraz bardziej podobnymi do wielkich stolic miast europejskich. Wygoda czy też moda sprawia, że coraz więcej młodych, dobrze wykształconych kobiet zamienia kolorowe zwiewne saree na jeansy?

Skarpetki do japonek – to nie obciach!
Mała Richel wygląda jeszcze jak chłopiec. Za kilka lat będzie nosić kolczyk w nosie i kolorowe wdzianka, tak jak jej starsze kuzynki.
Strój młodej pary do duża inwestycja. Skromność nie przystoi.
Starsze kobiety noszą wygodne, przewiewne, chociaż skromne stroje z bawełny.
Dziewczyna nosi na czole ozdobę zwaną tikka – to prezent od szwagierki, podarowany na przywitanie nowej kobiety w rodzinie.
Połyskujące swetry to hit. Żywych kolorów nie boją się nawet panowie.
Zdejmujemy miarę na choli – krótki top noszony do saree podarowanego na pożegnanie przez naszych gospodarzy.
Warsztat krawiecki znajduje się w każdej, nawet najmniejszej miejscowości.
Zapomnij o tym, że wtopisz się w tłum, bo Twoja biała twarz i tak będzie wystawać spod dupatty, i budzić jeszcze więcej zainteresowania, co „ingles” robi w miasteczku takim jak to i czemu chce wyglądać tak jak my?

Więcej o kulturze Indii